4.2. Nasıl Şaman Olunur?
Şamanların işi, ruhlarla ilişkilerde bulunup, onları insanların aleyhine değil de lehine yönlendirmektir. Bu da doğal olarak yetenek ister. Şamanlarda illa erkek olacak ya da illa kadın olacak diye bir durum söz konusu olmazken, İslam etkisi ile erkeklere fazlaca bir baskı uygulanmasından kaynaklı olarak son zamanlarda şamanlar daha çok kadın olmuştur. Şamanlara atanmışlar ve seçilmişler diyenlerde vardır. Sibirya ve Altay kavimlerine göre şamanlık genetiktir ve hastalıklarla beraber kişiye geçer. Radloff ve Anohin bu konu hususunda iki farklı görüş belirtmiştir. Radloff’a göre şamanlık babadan oğula, bazen de kıza geçiyor fakat Anohin’e göre geçişler akrabadan akrabaya olmaktadır. Şamanlık yapmaya yeteneği olan kişi tecrübeli şamanlardan ilham alır, bilgiler öğrenir. Şaman olacak kişi önceki şamanların ruhundan ders alır ( Güngör,2020: 50) .
‘’Diğer inanışlar gibi, Şamanizm de zamanla gelişerek değişmekte, değişerek gelmektedir. Yakutlar ve Kırgızlar arasında şamanlar “ak şamanlar” ve “kara şamanlar” olarak ikiye ayrılır. Ak şamanlar bahar bayramlarında, evlilik törenlerinde, hastadan kutun henüz alınmadığı durumlarda ve hastalıkların iyileştirilmesinde rol alırlar. Gorokbaf, birçok ak şamanı tanıdığını, bunların sakin, nazik ve dürüst kişiler olduğunu ifade etmektedir. Traoshchonski, Yakutlar içindeki kara şamanların ancak profesyonel olarak “kara” olduklarını, insana yaklaşımlarında bir kötülük bulunmadığını, ak şamanlar gibi insanlara yardım ettiklerini belirtmektedir. Kara şamanlar Abaasılar’a kurban sunar,onların onurlarını korumak için şamanlık yaparlar; gelecekten haber verir, ruh çağırır, ruhların bulunduğu ülkeye gider, yaptıkları yolculuklar hakkında bilgi verirler. Kadınlar temiz kabul edilmedikleri için ancak kara şaman olabilirler. Buryatlar da şamanları ak ve kara diye ikiye ayırırlar. Onlara göre ak şamanların elbiseleri beyaz, kara şamanlarınki ise mavi renklidir. Ak şamanlar ölünce cesedini yakıp küllerini kara bir torbaya koyarlar. Hakaslarda ise kam ölünce onu toprağa gömmezler. Balta ile ağacı ayırıp onu ağaç kovuğuna koyarlar ve bir ağaç parçası ile kovuğun ağzını kapatırlar. Ayrıca onu gömdükleri yerin yanına bir aşaç dikip bütün eşyalarını ağaca asarlar.’’ ( Güngör,2020: 51)
Yakutlar şamanları ak ve kara dışında halktan gördükleri itibara göre de üçe ayırmaktadır. Büyük şaman, orta şaman ve küçük şaman. Büyük şaman kendisine yardımcı ruh vermiştir. Orta şaman, büyük şamandan ruh almıştır ve küçük şamanın ruhu yoktur çünkü o gerçekçi, gerçek bir şaman değildir. Bu ruhun adına da emeget denmektedir. Görüldüğü gibi halkın itibarı da şamanların derecelendirilmesinde yardımcı bir görev üstlenmiş durumdadır.
