2.6. Ateş Kültü
Türkler ateşe ilk zamandan beri saygı göstermektedir. Ateşe od derler. Ateşe saygı
göstermelerinin büyük sebebi onu temizleyici bir güç olarak görmeleridir bu da onu
kutsamaları anlamalarına gelir. Bu temizleyici güce Altay ve Yakutlar “ot izi” ateş sahibi
adını vermektedirler. Banzorow bu kültün Moğollara Türklerden geçtiğini düşünür.
Türkler genel olarak ateşin gökten geldiği inancına sahiptir. Kadınlar, âdet gördükten
sonra veya doğum yaptıktan sonra ki dönemlerde av, silah ve araç-gereçlerine
dokunmadan önce mutlaka bahsi geçen nesneleri ateşle temizliyorlardı. Bizans elçisi
Zamerkos VI.yüzyılda Batı Göktürk’e gittiğinde Göktürkler Zamerkos’u ve beraber
geldiği heyeti, Hakan’ın huzuruna çıkarmadan önce yanan bir ateşin etrafında döndürerek
onları inancalarına göre temizlemiş ve kötülüklerden arındırmıştır, defetmiştir. İslam
dinine geçildikten sonra da bu durum devam etmiştir. Bunu da Başkurtlar ve Kazaklarda,
hasta olan insanları kötü ruhlardan temizlemek amacıyla “alaslama” adını verdikleri bir
uygulama ile göstermektedirler. Bu uygulamada hasta hem iki ateş arasından geçirilir
hem de ateşin etrafında döndürülür ve bu şu an Anadolu’da bazı noktalarda yapılmaktadır.
Türkler arasında çok yaygın olan hastaları, evleri, ölüleri tütsüleme uygulamasıyla da bu
kültün varlığını anlayabiliriz. Diğer bir yandan Türklerde ateş kültü ile aile ocağı kültü
arasında benzerlikler vardır. Bu benzerlikler de yüksek ihtimalle atalar kültü ile doğrudan
bağlantılıdır. Budizm inancına sahip Buryat, Altaylılar ve Kırgızların düğün törenlerinde
ateş, ocak ve onlarla ilgili uygulamalar ve törenlerin yapılması, Türk din tarihinde aile
ocağı kültünün de ne kadar yaygın ve eski olduğunu göstermektedir. Altay ve Yakut
Türklerinde ateşe kurban sunulur, yiyecek ve içeceklerden ateşe de ayrılma gibi bir inanış
vardır. Ateşi söndürmemek, ona kötü söz söylemeyip, ona tükürmemek de bu saygı
unsurlarından biridir. Bu inanç biçimini bazı araştırmacılar Mazdeizm’e bağlasa bile ateş
kültünün asla bununla bir ilgisi yoktur. Zertdüştlük ateşe tapınmanın objesini
oluştururken, Türklerde bu obje ilk olarak temizlenme hadisesini gerçekleştirmektedir.
(Günay, Güngör,2019: 67-68) Semavi dinlerde ateş korkutucudur. İnsanlar gideceği
cehennemi düşündükçe korkuya düşer. Ama eski insanlarda bu inançlar tam oluşmadığı
tam oturmadığı için ateşten korkmak yerine onu bir inanç sahibi yapmışlar. Eğer ateşin
onları ölümünden sonra incitecek bir şey olduğunu bilselerdi bu kadar saygı duyarlar
mıydı? Bu soruya kayıtsız kalmamak gerek.
