5.2.3 Ak Burhanizm
Türkler geleneksel Türk dini dışında birçok dine inanmıştır. Bogomilizm ve Ak Can’ın teşekkül ve oluşumunu sağlayan da aynı zamanda Türklerdir. Altay Türklerinin ilk dini de, diğer Türkler gibi Gök Tanrı idi. Moğol istilasından sonra Altaylıların dini gittikçe Şamanizm’e doğru kaydı. Bay Ülgen ve Erlik inancıyla beraber bu sistemi oturttular. Şu an Rusya’ya bağlı olan Altay Bölgesi saldırılara uğrarken Rusya’ya sığınmıştır ve Proslav dini ile tanışmışlardır. Altaylıları Hristiyanlaştırma amacı ile bir hareket başlamıştır fakat 27 bu bölge halkını Ruslaştırma olarak dönüşüme girmiştir. Rusların çoğalması bölge Türklerinin huzursuz olmasına yol açmıştır. Temelinde Şamani inanışlar olan Cungarya Lamaizminin oluşturduğu monoteist Burhanizm, Ak Burhanizm doğmuş oldu.
Ak Burhanizm’de emirler vardır ve bu emirler üç gruba ayrılır:
‘’ I. Eski Şamani kültü ortadan kaldırmakla ilgili emirler:
1. Hayvanların kanını yememek, kurban kesmemek, 2. Şaman davulunu yakmak, çünkü bunlar Erlik’tendir, 3. Kuzeydeki Akdağı yüceltmek, onun önünde eğilmek, 4. Güneş ve aya kardeşimiz gibi bakmak, 5. Büyü yapmamak.
II. Altaylılar üzerindeki Rus etkisini ortadan kaldırmakla ilgili emirler:
1. Tütün ve sigara içmemek, 2. Bütün kedileri öldürmek, çadırlara kedi sokmamak, 3. Hristiyanlarla birlikte yemek yememek, 4. Ruslara düşman olmak, 5. Ruslarla arkadaşlık yapmamak.
III. Yeni âdet, gelenek ve simgeleri oluşturmakla ilgili emirler:
- Bayrağımız sarı ve beyaz renkli olmalıdır. Bu renkleri şapkalara da takmak gerekir.
- Eldeki bütün Rus paralarını harcamak gerekir.’’ (Güngör,2020: 41)
Altaylıların Ruslardan kurtulma isteği Rusların, Japonlara yenilmesinden sonra biraz daha artmıştır. Halen günümüzde de esintileri olsa da bu din artık Moğol Budizm’i ne aittir. Aynı zamanda Budizm olan bu dini detaylı bir şekilde inceleyeceğiz.
