1.3. Umay
Umay adına ilk kez rastlanılan yer Kül Tigin Âbidesi doğu yüzü 31 ‘ de rastlanmaktadır. Cümleye şu şekilde başlarlar “ Umay teg ögüm katun kutınga inim kül tigin er at buldı” diye devam eder. “Umay gibi annem hatunun devletine küçük kardeşim Kül Tigin er adını aldı.” Annesini “Umay gibi” diyerek Tanrıya benzetmiştir. Umay adının eski Türklerde çocuklara ad olarak verildiğini Altun göl yanında bulunan bir yazıttan “bu atımız Umay beg” ibaresi ile öğreniyoruz. “Devadari’ye göre Moğollarda hatun kültü vardı ve bu hatun Umay’dı. Yakutlarda Umay yerini Ayısıt olarak alıyor. Çocuğu olmayan kadınların çocuklarının olması için Ayısıt’a dua ettiklerini, hamile kadınların ise doğum zamanı yaklaştığında evini barkını tertemiz yapıp, komşuları ile Ayısıt’ın gelmesini beklerken güler yüzlü olmaya özen gösterdiklerini kaynaklarda bulabiliyoruz.” (İnan,2018: 34-36)
